Socrealizm w polskiej architekturze. "Import z Moskwy"
- Renesans lubelski był tym motywem w architekturze polskiego socrealizmu, który dawał twórcom pewnego rodzaju ucieczkę od typowo radzieckiego monumentalizmu, na rzecz projektów o mniejszej skali, bardziej kameralnych - mówił w Polskim Radiu 24 prof. Krzysztof Stefański, autor książki "Socrealizm. Architektura Polska 1949 – 1956".
2025-03-12, 22:33
W opinii prof. Krzysztof Stefańskiego: - Polacy nie tyle przyzwyczaili się do tej architektury, ile przestali ją zauważać. Choć pochodzi z lat 50. XX wieku, przechodzień nie zdaje sobie sprawy, kiedy powstała. Wtopiła się w krajobraz, bo niektóre z tych założeń dobrze wpisały się w architekturę naszych miast, np. stołeczny MDM czy krakowska Nowa Huta. Ludzie zżyli się z tą architekturą. Moja książka ma spowodować, abyśmy na nowo spojrzeli na te projekty i realizacje.
PKiN projektem z importu
- Chociaż ta epoka jest politycznie mocno obciążona okresem stalinowskim i sztuką socrealizmu, to w przypadku architektury widać także jej plusy, zwłaszcza z perspektywy ponad 60 lat. Konsekwentnie traktuję Pałac Kultury i Nauki w Warszawie jako "import z Moskwy", to projekt Lwa Rudniewa, ale to nie jest dzieło polskiej architektury, choć wprowadzano w nim takie motywy jak np. attyki, które kojarzone są z polską tradycją. Ale to wciąż obcy wtręt w krajobrazie Warszawy, który nie pasuje i przytłacza najbliższe otoczenie - powiedział prof. Krzysztof Stefański.
Posłuchaj
Gość audycji przypomniał, że "socrealizm w architekturze radzieckiej nawiązywał bezpośrednio do klasycyzmu petersburskiego, choć dodawano do nowych projektów liczne elementy etnograficzne, aby przybliżyć ten styl robotnikom i chłopom. Takie jak mozaiki, sgraffito, duże płaskorzeźby. Dawało to różne efekty np. w Baku, Erewaniu, gdzie powstawały eklektyczne projekty łączące klasycyzm ze sztuką regionalną".
REKLAMA
Polski plan na socrealizm
- W okresie lat 1945-1949 nowa władza w Polsce stara się zachować pewne pozory pluralizmu, od gospodarki prywatnej po politykę. Ale po 1947 roku widać było przykręcanie śruby i ograniczanie wolności. Od roku 1949 socrealizm stał się obowiązkowym stylem w sztuce i w architekturze. Większość polskich twórców, nie chciała w taki automatyczny sposób przenosić na polski grunt wzorców radzieckich. Nawet w MDM widać, że przemycali w swoich projektach wiele pomysłów. Bo choć powstały budowle monumentalne, to było też wiele realizacji o bardziej kameralnym charakterze, nawiązujących do polskich miast z XVI, XVII i XVIII wieku np. przez wykorzystanie attyk. Powstało też wiele nowych budynków w stylu kamieniczek Zamościa, które zbudowano np. w śląskim Raciborzu - mówił prof. Krzysztof Stefański.
* * *
Audycja: Przestrzeń, design, architektura
Prowadzący: Krzysztof Grzybowski
Gość: prof. Krzysztof Stefański (autor książki "Socrealizm. Architektura Polska 1949 – 1956")
Data emisji: 12.03.2025
Godzina: 22.06
REKLAMA
Polskie Radio 24 / sw/kor
REKLAMA